Η έννοια της μετα-αλήθειας είναι αποτέλεσμα του μεταμοντερνισμού (γνωστός και ως μετανεωτερικότητα), μια φιλοσοφική σκέψη που ευθύνεται για την «αποδόμηση» βασικών εννοιών, όπως του σε τί συνίσταται η πραγματικότητα και η αλήθεια. Στη νέα εποχή των πλαστών ειδήσεων και της μετα-αλήθειας η αναζήτηση της αντικειμενικής αλήθειας και των μη-«εναλλακτικών δεδομένων» είναι συνεπώς πιο επιτακτική από ποτέ.
Η διαδικτυακή Εγκυκλοπαίδεια Britannica ορίζει τον μεταμοντερνισμό ως [φιλοσοφικό] κίνημα του τέλους του 20ού αιώνα που χαρακτηρίζεται από έναν ευρύ σκεπτικισμό, υποκειμενισμό ή σχετικισμό· μια γενική υποψία της ορθολογικής σκέψης· καθώς και οξεία ευαισθησία ως προς τον ρόλο της ιδεολογίας για την διεκδίκηση και διατήρηση της πολιτικής και οικονομικής δύναμης.[1]
Η Έλεν Πλάκροουζ και ο Τζέιμς Λίντσεϊ, σε πρόσφατο βιβλίο τους με τίτλο «Κυνικές Θεωρίες», επιχειρούν τον εξής προσδιορισμό της έννοιας αυτής[2]:
Ο μεταμοντέρνος τρόπος είναι
δύσκολο να εκτιμηθεί πλήρως εκ των έξωθεν επειδή μοιάζει πολύ με θεωρία
συνωμοσίας. … Η προοδευτική αριστερά δεν ευθυγραμμίστηκε με τον Μοντερνισμό,
αλλά με τον μεταμοντερνισμό, ο οποίος απορρίπτει την αντικειμενική αλήθεια ως μια
φαντασία που ονειρεύονταν αφελείς και/ή αλαζονικά φανατισμένοι στοχαστές του
Διαφωτισμού που υποτίμησαν τις παράπλευρες συνέπειες της προόδου της
Νεωτερικότητας. … Ο μεταμοντερνισμός, ανάλογα με την άποψή σας, έχει γίνει ή
έχει δημιουργήσει μια από τις λιγότερο ανεκτικές, μάλλον αυταρχικές, ιδεολογίες
τις οποίες ο κόσμος είχε να αντιμετωπίσει από την εκτεταμένη παρακμή του
κομμουνισμού και την κατάρρευση της λευκής υπεροχής και της αποικιοκρατίας. Ο
μεταμοντερνισμός αναπτύχθηκε σε σχετικά σκοτεινές γωνιές του ακαδημαϊκού χώρου ως
πνευματική και πολιτιστική αντίδραση σε όλες αυτές τις αλλαγές, και από τη
δεκαετία του 1960 έχει εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη του, όπως ο ακτιβισμός, καθώς
και σε πολλές διοικήσεις, ακόμη και στην καρδιά της πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας,
και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Από εκεί άρχισε να εισχωρεί στην ευρύτερη
κοινωνία. …
Οι έννοιες γνώση, αλήθεια, νόημα και ηθική είναι, κατά τη
μεταμοντέρνα σκέψη, πολιτισμικά κατασκευασμένες. Η ίδια μάλιστα αρνείται ότι μέσω
της επιστημονικής μεθόδου μπορεί να παραχθεί αντικειμενική γνώση της
πραγματικότητας. Η «πραγματικότητα» είναι προϊόν κοινωνικοποίησης και βίωσης εμπειριών,
ένα κατασκεύασμα του γλωσσικού συστήματος. Αντικειμενική αλήθεια δεν υπάρχει, μπορεί
όμως να την προσεγγίσει κανείς με διαδικασίες όπως ο πειραματισμός, η διάψευση ή
η μετατροπή. Κατ’ αυτό τον τρόπο η μεταμοντέρνα προσέγγιση διογκώνει μια μικρή,
κοινή αλήθεια – όπως την περιορισμένη μας ικανότητά να γνωρίζουμε και να εκφράζουμε
«γνώση» μέσω της γλώσσας, των εννοιών και των κατηγοριών της – διακηρύττοντας ότι
όλες οι αξιώσεις μας περί αλήθειας είναι αξίες φορτωμένες και δομές του
πολιτισμού στον οποίο ζούμε, δηλαδή ένας πολιτισμικός/κοινωνικός
κονστρουκτιβισμός.
Σχετικά με τις φιλοσοφικές απόψεις του μεταμοντερνισμού που αφορούν τη γνώση
και την επιστημονική κατανόηση της πραγματικότητας φαίνεται, πως η μεταμοντέρνα
σκέψη αποτυγχάνει στο να παρέχει μια ικανοποιητική εναλλακτική εξήγηση, ή έστω μια
προσέγγιση που μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμη. Στην επιστήμη (συμπεριλαμβανομένης
της κοινωνικής επιστήμης) υπάρχει το αντικειμενικό κριτήριο της ποιότητας,
δηλαδή η αντιστοιχία με την πραγματικότητα. Σύμφωνα με αυτό, επιστημονικές
θεωρίες είτε λειτουργούν είτε όχι. Είναι επομένως δύσκολο να κατανοήσει κανείς πώς
προσεγγίσεις σαν κι αυτές που δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα (και συνεπώς
δεν είναι λειτουργικές) μπορούν να θεωρηθούν ωφέλιμες[3].
Διαβάζοντας τη Βίβλο, και καθώς πλησιάζουμε χρονικά στην εποχή εορτασμού
των Χριστουγέννων, παρατηρούμε ότι ο Θεός στέλνει, μέσα σ’ ένα παρόμοια εχθρικό
περιβάλλον και σε μια παρόμοια διχασμένη κοινωνία, τον Γιό του να γεννηθεί και
έτσι να υποστεί της συνέπειες της αμφισβήτησης της Αλήθειας και της Αγάπης Του απέναντι
σε μια ανθρωπότητα που βαδίζει προς τον χαμό.
Το χαρμόσυνο μήνυμα των αγγέλων αντιλαλεί μέχρι σήμερα: «Δόξα στον ύψιστο Θεό και ειρήνη στη γη, αγάπη και σωτηρία για τους ανθρώπους!» (Λουκάς 2, 14).
[1] Encyclopedia Britannica, αναζήτηση του όρου “postmodernism” στις 12/12/2020, https://www.britannica.com/topic/postmodernism-philosophy.
[2] Helen Pluckrose και James Lindsay, Cynical Theories. How Universities Made Everything about Race, Gender and Identity – and Why Τhis Harms Everybody, (Λονδίνο: Swift Press, 2020), σ. 40.
[3] Βλ. μια πιο εκτεταμένη μελέτη μου
στο ιστολόγιο «Απολογητική Ενημέρωση», https://areopagusbriefs.files.wordpress.com/2021/10/postmodernism-final-1.pdf.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου