13 Νοεμβρίου 2011

Είναι ο καπιταλισμός ηθικά χρεοκοπημένος;


Πολλοί χριστιανοί δέχονται πως ο καπιταλισμός ευθυγραμμίζεται ευρέως με τη βιβλική διδασκαλία. Η οικονομική του επιτυχία φαίνεται να δικαιώνει την απόδοση των ριζών του στη χριστιανική θεολογία. Αυτή η εμπιστοσύνη στον καπιταλισμό ως το καλύτερο διαθέσιμο οικονομικό σύστημα μάλλον σημαίνει ότι ως χριστιανοί αποτύχαμε να αναγνωρίσουμε ότι είναι ένας από τους κύριους παράγοντες της κοινωνικής και ηθικής κατάρρευσης στις Δυτικές κοινωνίες. Στο άρθρο του, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Σεπτέμβρη 2011 του περιοδικού «Αστήρ της Ανατολής», ο Δρ Michael Schlüter, ιδρυτής του Κέντρου Jubilee στο Κέιμπριτζ της Βρετανίας, προβάλλει πέντε ελλείψεις στα φιλοσοφικά θεμέλια και τα θεσμικά όργανα του εταιρικού καπιταλισμού, δείχνοντας την καταστροφική τους επιρροή στις οικογένειες και τις κοινωνίες, και το πώς επιφέρουν την ανάπτυξη γιγάντιων εταιρειών και τη συγκέντρωση κρατικής εξουσίας. Ως Χριστιανοί θα πρέπει να ψάξουμε επειγόντως για μια νέα οικονομική τάξη βασισμένη στη βιβλική αποκάλυψη. Για ποιές ελλείψεις πρόκειται;

1. Μια αποκλειστικά υλιστική άποψη

Κατά γενική παραδοχή, ο καπιταλισμός αφορά στην ανάπτυξη και τη χρήση του κεφαλαίου, παρόλο που έχει εξαιρετικής σημασίας κοινωνικές «παρενέργειες». Ο Καπιταλισμός στηρίζεται αναίσχυντα στο κυνήγι του εμπορικού κέρδους και της προσωπικής ωφέλειας: προωθεί την ειδωλοποίηση του χρήματος, στην οποία ο Ιησούς αναφέρεται ως «Μαμμωνά» (Ματθαίος 6, 24). Αυτή η εστίαση στο κεφάλαιο οδηγείται στην ειδωλολατρία του πλούτου σε προσωπικό επίπεδο, και στη ειδωλολατρία της οικονομικής ανάπτυξης σε εταιρικό και εθνικό επίπεδο. Καλεί το Μαμμωνά να αντικαταστήσει το Θεό ως επίκεντρο της ανθρώπινης πίστης και έτσι να παραβεί την πρώτη και πιο θεμελιώδη από τις Δέκα Εντολές. 

2. Αμοιβή χωρίς υπευθυνότητα

Οι πάροχοι κεφαλαίου πρέπει να ανταμείβονται μόνο και μόνο επειδή επιτρέπουν να χρησιμοποιηθεί το κεφάλαιό τους από κάποιον άλλο. Ωστόσο, ο Ιησούς φαίνεται να κατανοεί τη βάση των αμοιβών διαφορετικά. Στη παραβολή των ταλάντων, ο Ιησούς βάζει στο στόμα του Άρχοντα, όταν απευθύνεται στον τεμπέλη/φοβισμένο δούλο, ότι το να «κερδίζεις» χρήματα από τους τόκους ενός δανείου είναι σαν να «θερίζεις ό,τι δεν έσπειρες» (Ματθαίος 25, 26-27, Λουκάς 19, 22-23) π.χ. άρα αντίθετο με τη έμφυτη δικαιοσύνη. Οι επενδυτές που δανείζουν με τόκο μπορεί να αποδέχονται κάποιο μικρό στοιχείο κινδύνου δεν έχουν καμιά ευθύνη για το πώς ή πού χρησιμοποιούνται τα χρήματα. Αντίθετα, ο Ιησούς φαίνεται να επικεντρώνει στις σχεσιακές επιπτώσεις για το πώς χρησιμοποιείται το χρήμα αυτό περιλαμβάνει την επίδραση στη σχέση ενός ατόμου με το Θεό και στη σχέση του με τον πλησίον. Τα οικονομικά χρέη συνήθως έχουν ως αποτέλεσμα την αποστασιοποίηση μάλλον παρά τη «σύσφιξη» των σχέσεων επειδή ο δανειστής γενικά δεν έχει κίνητρο να διατηρήσει σχέση, ούτε καν τακτική επαφή με τον οφειλέτη.