Η επιθυμία του Θεού

Blaise Pascal

Η Απολογητική ασχολείται συχνά με επιχειρήματα περί ύπαρξης του Θεού που συνεπάγονται μια έκκληση στη λογική. Όμως υπάρχουν κάποια άλλα που περιλαμβάνουν έκκληση στην εμπειρία αναζητώντας την αληθοφάνειά τους τόσο στην ανθρώπινη καρδιά όσο και στην λογική. O Γάλλος μαθηματικός Blaise Pascal το περιέγραψε ως εξής: «Η καρδιά έχει λόγους, οι οποίοι δεν είναι προσιτοί μέσω της λογικής». Το πιο γνωστό από αυτού του είδους τα επιχειρήματα είναι αυτό που αποκαλείται «επιθυμία του Θεού».

Πρόκειται για το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι ανακαλύπτουν μέσα τους μια λαχτάρα για κάτι που δεν κατέχεται, αλλά του οποίου η έλξη γίνεται ολοένα πιο έντονη. Οι χριστιανοί απολογητές υποστηρίζουν ότι αυτή η βαθιά αίσθηση λαχτάρας για κάθε τι το υπερβατικό βασίζεται στο γεγονός ότι είμαστε πλασμένοι για κοινωνία με τον Θεό. Δεν βρίσκει αλλού εκπλήρωση. Μία από τις πιο αυστηρές θεολογικές εκφράσεις του φαινομένου αυτού την συναντάμε στα γραπτά του ιερού Αυγουστίνου Ιππώνος: Ο Θεός δημιούργησε τα ανθρώπινα όντα και τα τοποθέτησε στην κορυφή της Δημιουργίας, ώστε εκείνα να εκπληρώνουν το σκοπό τους μέσω της απ’ευθείας σχέσης τους με τον ίδιο τον Θεό ως δημιουργό και σωτήρα τους. Χωρίς μια τέτοια προσωπική σχέση, η ανθρωπότητα δεν μπορεί να είναι αυτό που προορίστηκε να είναι. Στην γνωστή προσευχή του ο Αυγουστίνος το εκφράζει ως εξής: «Μας δημιούργησες  για τον εαυτό Σου και οι καρδιές μας είναι ανήσυχες μέχρις ότου βρουν την ανάπαυσή τους σε Σένα»[1]. Η λαχτάρα για το θείο είναι συνεπώς «κλεισμένη» κατά κάποιον τρόπο μέσα στον άνθρωπο. Φωτίζει την ανθρώπινη φύση και αποκαλύπτει τον τελικό μας στόχο που (για τον Πασκάλ) είναι ο Θεός. «Τι άλλο μας δείχνει αυτή η λαχτάρα και ανικανότητά μας να βρούμε την εκπλήρωσή της αλλού, από το ότι υπήρχε κάποτε σε κάθε άτομο μια αληθινή ευτυχία, στην οποία το μόνο που απομένει είναι ένα ίχνος; ... Η άπειρη αυτή άβυσσος μπορεί να γεμίσει μόνο με κάτι άπειρο και αμετάβλητο - με άλλα λόγια, από τον ίδιο τον Θεό. Μόνο ο Θεός είναι το πραγματικό μας αγαθό»[2].

Επίσης, ο βρετανός συγγραφέας και απολογητής C. S. Lewis (Λούις) αναγνωρίζει τη σημασία τέτοιων μάταιων φιλοδοξιών σε πολλούς: «Υπήρξε κάτι που νιώσαμε εκείνη την πρώτη στιγμή της λαχτάρας, και που δεν εξαφανίζεται έτσι απλά»[3]. Το επιχείρημα του Λούις περί «επιθυμίας του Θεού» διατυπώνει όμορφα ο βρετανός επιστήμονας και θεολόγος Alister McGrath (Άλιστερ ΜακΓκράθ) ως εξής[4]:

1. Κάθε φυσική επιθυμία έχει ένα αντίστοιχο αντικείμενο και ικανοποιείται μόνο όταν αυτό επιτευχθεί ή βιωθεί.

2. Υπάρχει μια φυσική επιθυμία για υπερβατική εκπλήρωση, η οποία δεν μπορεί να επιτευχθεί ή να βιωθεί με οτιδήποτε στον παρόντα κόσμο.

3. Αυτή η φυσική επιθυμία για υπερβατική εκπλήρωση μπορεί επομένως να γίνει πραγματικότητα μόνο πέρα ​​από τον παρόντα κόσμο, σε έναν κόσμο προς τον οποίο δείχνει η παρούσα τάξη πραγμάτων.

Κατά τον Λούις αποτελεί ο Θεός την ουσιαστική προϋπόθεση για την ικανοποίηση της ανθρώπινης επιθυμίας για υπερβατική εκπλήρωση. Η χριστιανική πίστη το ερμηνεύει αυτό ως ένδειξη για την κατανόηση του πραγματικού στόχου της ανθρώπινης φύσης. Ο Λούις υποστηρίζει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν μια βαθιά αίσθηση λαχτάρας μέσα τους η οποία δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με κάτι παροδικό ή φθαρτό: «Αν ανακαλύψω στον εαυτό μου επιθυμία την οποία καμία εμπειρία στον κόσμο αυτό δεν μπορεί να ικανοποιήσει, η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι φτιάχτηκε για έναν άλλο κόσμο»[5].

Τρία σημεία πρέπει να επισημάνει κανείς σχετικά με αυτήν την απολογητική προσέγγιση, εξηγεί ο ΜακΓκράθ :

Πρώτον, συνδέεται με μια κοινή ανθρώπινη εμπειρία και συμμετέχει σε κάτι που έχει απήχηση σε πολλούς ανθρώπους. Προσφέρει εξήγηση για ένα συναίσθημα που πολλοί ανακαλύπτουν μέσα τους αλλά αναρωτιούνται τι σημαίνει.

Δεύτερον, η εμπειρία αυτή βρίσκει την ερμηνεία της. Δεν πρόκειται για μια τυχαία, χωρίς νόημα εμπειρία, αλλά για κάτι που δείχνει ότι η απάντηση βρίσκεται πέρα ​​από την ίδια την εμπειρία. Αυτό που κάποιοι ίσως να θεωρούν άσκοπη αναζήτηση σημασίας σε μια ενδόμυχη ανθρώπινη αναζήτηση, ξαφνικά αποκτά νόημα και εξήγηση.

Τρίτον, η εμπειρία αυτή εκδηλώνεται ως πύλη γνωριμίας με τον Θεού, επειδή μόνον ο Θεός είναι σε θέση να επιφέρει τον μετασχηματισμό της ανθρώπινης εμπειρίας. Μόνο ο Θεός είναι σε θέση να γεμίσει αυτό που ο Πασκάλ ονομάζει «άβυσσο» της ανθρώπινης φύσης. Δεν πρόκειται για οπορτουνιστική ή αυθαίρετη ερμηνεία της ανθρώπινης εμπειρίας αλλά για μια αυστηρά θεολογική κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και του προορισμού της, αυτό που η Γαλλίδα φιλόσοφος Chantal Milon-Delsol αποκαλεί «επιθυμία της αιωνιότητας».

Υπάρχει λοιπόν κάτι στην ανθρώπινη φύση που ξεπερνάει τη λογική και τα όρια των εμπειριών μας, στην αναζήτηση νοήματος και σημασίας για την ύπαρξή μας και τον κόσμο. Αυτό μόνον ο Θεός είναι ικανός να εκπληρώσει!

---

[1] Αυγουστίνος Ιππώνος, Εξομολογήσεις, τομ. A’, κεφ. 1.

[2] Blaise Pascal, Σκέψεις, σ. 113 (αγγλ. έκδοση).

[3] C. S. Lewis, Mere Christianity (London: HarperCollins, 2002), σ. 134-38.

[4] Alister McGrath, Mere Apologetics, (Λονδίνο: SPCK, 2016), σ. 110.

[5] Lewis, ομ., σ. 136-37.