Πώς εξηγούνται τα θαύματα στη Βίβλο;

Μια κοινή «εξήγηση» που πολλοί αθεϊστές χρησιμοποιούν είναι η ευθύς αμφισβήτηση των θαυμάτων της Βίβλου ως απίθανα γεγονότα, ως μη-ιστορικές περιγραφές ή ως «μύθοι» που προστέθηκαν στη Βίβλο μετά το θάνατό του Ιησού από τους μαθητές Του και την πρώτη εκκλησία.

Κάποιοι άλλοι «εξηγούν» τα θαύματα με την αλληγορική ή ψυχολογική τους διάσταση. Έτσι το περπάτημά του Ιησού επάνω στα νερά ερμηνεύεται ως: «Ο Ιησούς θέτει κάτω από τα πόδια Του τις δυνάμεις του σκότους». Ο καθησυχασμός της τρικυμίας ως: «Ο Χριστός είναι Κύριος των στοιχείων της φύσης». Ο χορτασμός των 5000 ανθρώπων ως: «Ο Θεός καλύπτει την κάθε μας έλλειψη». Τα θεραπευτικά θαύματα του Ιησού λογίζονται ότι συμβολίζουν την κυριαρχία του Κυρίου πάνω στην αρρώστια κ.ο.κ. Ο φόβος των μαθητών την ώρα της τρικυμίας εξηγείται ψυχολογικά: «Ο Ιησούς χαρίζει εσωτερική ειρήνη· δεν χρειάζεται να φοβόμαστε όταν Εκείνος βρίσκεται μαζί µας». Όμως, στην περίπτωση της Ανάστασης του Χριστού, πώς μπορεί να σταθεί μια τέτοια θεώρηση; Πώς να δοθεί εξήγηση στο γεγονός ότι ξαφνικά έγιναν θαρραλέοι δημόσιοι ομολογητές της Ανάστασης, άνθρωποι που μόλις πριν είχαν αντικρύσει τον άδειο τάφο και αμέσως μετά από τον φόβο τους διασκορπίστηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις. Σίγουρα κάτι σημαντικό θα τους συνέβηκε. Βέβαια και εδώ δίνεται η «εξήγηση» ότι η αλλαγή τους αυτή οφείλεται σε ψυχολογικά αίτια, ότι δηλαδή ο Ιησούς «αναστήθηκε» μόνο στην συνείδησή τους. Όλα αυτά μπορεί να είναι όμορφα διατυπωμένα και με επιστημονική μάλιστα ορολογία, αλλά στην πραγματικότητα δε στέκουν.

Ένα τρίτο είδος «εξήγησης» είναι ο συμβιβασμός με αυτό που κάποιοι θεωρούν επιστημονική εξήγηση σε κάτι που τότε θεωρείτο «θαύμα» αλλά που στην επιστημονική μας εποχή βρίσκει φυσική εξήγηση, όπως ο καθησυχασμός της τρικυμίας: Ήταν σύμπτωση, λένε, που ο Ιησούς άπλωσε το χέρι του προς τον άνεμο τη στιγμή που εκείνος ούτως ή άλλως θα κόπαζε· επίσης σύμπτωση όταν ο Μωυσής χτύπησε τον βράχο και έρρευσε το νερό. Επρόκειτο για κάτι συνηθισμένο στην έρημο, λένε, για βράχο που περιείχε φλέβα νερού που σπάει όταν κανείς χτυπήσει µε δύναμη. Όσο για τον χορτασμό των 5000 ανθρώπων, αυτό οφείλεται δήθεν στην επιρροή του κηρύγματος του Ιησού. Το παράδειγμα του παιδιού να προσφέρει τα ψωμιά και τα ψάρια του στους μαθητές ήταν τόσο μεταδοτικό που κάθε ένας που είχε κάτι φαγώσιμο μαζί του το έβγαλε και το έδωσε στους διπλανούς του, ώστε όλοι να χορτάσουν. Στα θαύματα ανάστασης νεκρών επρόκειτο μάλλον, λένε, για φαινομενικά πεθαμένους, κάτι που συμβαίνει και σήμερα. Με τέτοια επιχειρήματα λοιπόν επιμένουν κάποιοι να «εξηγούν» τα θαύματα στη Γραφή και με επιστημονικά συμβατό τρόπο!

Ο Γερμανός μαθηματικός Hans Rohrbach (Χανς Ρόρμπαχ) δίνει μια διαφορετική εξήγηση. Στο βιβλίο του «Η Επιστήμη και τα θαύματα της Βίβλου» γράφει τα εξής:

Σήμερα έχουμε μια τελείως διαφορετική αντίληψη περί ύλης. … Επιστημονικά, η ύλη ισοδυναμεί µε ενέργεια.  Όμως τι είναι ενέργεια; Γνωρίζουμε πώς ‘ενεργεί’, αλλά όχι πώς να περιγράψουμε τη φύση της. Ένα τεμάχιο ύλης θεωρείται ως μια μεγάλη συρροή στοιχειωδών σωματιδίων. Μόνο µέσω της πολύ γρήγορης αλλά τακτικής κίνησης των σωματιδίων αυτών προέρχεται η οπτική αίσθηση της ύλης. Μπορεί να αντιτάξει κανείς, ότι τουλάχιστον αυτά τα μικρά τεμάχια, τα στοιχειώδη σωματίδια, από τα οποία αποτελούνται τα άτομα, τα µόρια, η ύλη στο σύνολό της, είναι κάτι το υλικό. Αλλά δεν είναι έτσι αυτό. …  Η ύλη συνίσταται από ταλαντώσεις χωρίς να υπάρχει φορέας. Ομολογώ πως δεν είναι εύκολο να µπει κανείς σε αυτόν τον τρόπο σκέψης. Αν κανείς ρωτήσει τι βρίσκεται πέρα από το όριο αυτό, δηλαδή, τι παράγει αυτές τις ταλαντώσεις, τις οποίες αντιλαμβανόμαστε χωρίς να μπορούμε να τις εξηγήσουμε, τότε υπάρχουν δυο δυνατές απαντήσεις. Η μια είναι: ‘Από το τίποτα’. Κάθε άθεος ή μηδενιστής μπορεί να υποθέσει, µε βάση την επιστημονική γνώση, πως ο κόσμος έγινε από το τίποτα. Η άλλη είναι: ‘Από την αόρατη πραγματικότητα του Θεού’. Όποιος πιστεύει, πως υπάρχει Δημιουργός και πως αυτός ο Δημιουργός όχι µόνο έπλασε τον κόσμο, αλλά και τον διατηρεί, μπορεί να ολοκληρώσει την επιστημονική γνώση ως εξής: Αυτές οι ταλαντώσεις είναι το αποτύπωμα του Θεού, προέρχονται από Εκείνον και αποτελούν στο χώρο και το χρόνο, τη Δημιουργία Του. … Η ύλη ισοδυναμεί µε ενέργεια, δεν είναι στατική, ‘γίνεται’. …  Ο λόγος του Θεού ‘γίνεται’ … Ο Θεός λέει να γίνει κάτι και γίνεται (Ψαλ. 33, 9). Ο λόγος του Θεού είναι που δημιουργεί και δια του οποίου τα πάντα ενεργούνται. … Ο Θεός λέει, ο λόγος Του γίνεται και παρουσιάζεται στον υλικό κόσμο ως ταλάντωση, στοιχειώδες σωματίδιο, ύλη. Ο λόγος του Θεού έχει την ασύλληπτη αυτή ικανότητα να φανερώνεται σαν ενέργεια και να απλώνει το πεδίο ταλαντώσεων το οποίο ερευνάμε επιστημονικά. Συνεπώς είναι αυτονόητο ότι ο Θεός μπορεί να κάνει θαύματα και να επεμβαίνει στη Φύση. Αν ο Θεός θελήσει το λάδι στο δοχείο της χήρας στα Στρεπτά να µη σταματήσει να ρέει, τότε αυτό Του στοιχίζει µόνο ένα λόγο και τα σωματίδια, που αποτελούν το λάδι, έρχονται σε ύπαρξη και δεν αφήνουν το λάδι να στερέψει, όσο ο Θεός το θέλει. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και µε το χορτασμό των 5000 ανθρώπων. Όσο ο Ιησούς κόβει το ψωμί κι ευχαριστεί, το ψωμί πολλαπλασιάζεται στα χέρια Του, επειδή ο Θεός έτσι το θέλει, ώστε στο τέλος, μέσα στα δώδεκα καλάθια να βρίσκεται περισσότερη ‘ύλη’ απ' ότι υπήρχε στην αρχή.

Και καταλήγει ο Ρόρμπαχ: «Το σύμπαν δεν είναι ένα κλειστό σύστημα, όπως ανθρωπίνως το αντιλαμβανόμαστε αλλά είναι ανοικτό προς την κατεύθυνση του Θεού». 

Αίνιγμα και θαύμα ταυτόχρονα

Οι προφητείες της Βίβλου είναι ένα αίνιγμα για τους άθεους και ένα θαύμα για τους πιστούς αναγνώστες της.

Στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους, ο απόστολος Παύλος περιγράφει τον εαυτό του ως εξής: «Ο Παύλος, δούλος του Ιησού Χριστού, που τον κάλεσε ο Θεός να γίνει απόστολος και τον ξεχώρισε για να διαδώσει το ευαγγέλιο. Προς όλους τους πιστούς της Ρώμης, που τους αγάπησε και τους κάλεσε ο Θεός. Ο Θεός είχε προαναγγείλει με τους προφήτες του στις ‘άγιες Γραφές’ το ευαγγέλιο για το Υιό του τον Ιησού Χριστό, τον Κύριό μας» (Ρωμ. 1: 1-3).

Στο Ευαγγέλιο του Λουκά κεφ. 24, ο αναστημένος Χριστός δίνει τελευταίες οδηγίες στους αποστόλους, λίγο πριν από την τελική αναχώρησή Του: «Αυτά εννοούσα με τα λόγια που σας έλεγα όταν ήμουν ακόμη μαζί σας, ότι δηλαδή πρέπει να εκπληρωθούν όλα όσα είναι γραμμένα για μένα στο νόμο του Μωυσή, στους προφήτες και στους Ψαλμούς» (εδ. 44). Και μετά, ο Λουκάς γράφει ότι τους «φώτισε το νου, για να καταλαβαίνουν τις Γραφές, και τους είπε: ‘Οι Γραφές λένε ότι έτσι έπρεπε να γίνει, και έτσι έπρεπε να πάθει ο Μεσσίας, ν' αναστηθεί από τους νεκρούς την τρίτη μέρα και να κηρυχθεί στο όνομά του μετάνοια και άφεση αμαρτιών σ' όλα τα έθνη, αρχίζοντας από την Ιερουσαλήμ. Εσείς είστε μάρτυρες όλων αυτών’» (εδ. 45-48).

Στον Παύλο επίσης παρατηρούμε ότι όποτε πήγαινε σε μια νέα πόλη — βλ. Πράξεις 17, Πράξεις 18 και Πράξεις 19 — πήγαινε κατευθείαν στη συναγωγή όπου οι Εβραίοι λάτρευαν τον Θεό. Ο Λουκάς περιγράφει ότι «συλλογιζόταν μαζί τους από τις Γραφές, εξηγώντας και αποδεικνύοντας ότι ο Ιησούς ήταν ο Χριστός, ο Μεσσίας». Τα στοιχεία που παρουσίαζε ο Παύλος στον κόσμο εκεί ήταν ισχυρά για δύο λόγους: Πρώτον επειδή υπήρξε η Ανάσταση και δεύτερον επειδή ο Ιησούς είχε εκπληρώσει όλες τις μεσσιανικές προφητείες και μπορούσε να επισημάνει αυτές τις προφητείες παραθέτοντας τα συγκεκριμένα εδάφια από την Παλαιά Διαθήκη και να δείξει πώς ο ίδιος είχε όντως «εκπληρώσει» όλες τις προφητείες. Αυτό εξηγεί την εκρηκτική ανάπτυξη της πρώιμης εκκλησίας. Το μήνυμα ήταν ισχυρό τότε, όπως και σήμερα.

Για τον Γάλλο μαθηματικό Blaise Pascal οι μεσσιανικές προφητείες έπαιξαν σημαντικό ρόλο για να έρθει στην πίστη. Αυτά γράφει στο περίφημο βιβλίο του, «Σκέψεις», πριν από τρεις περίπου αιώνες:

Οι προφητείες είναι η πιο ισχυρή απόδειξη του Ιησού Χριστού … επειδή το γεγονός που τις εκπλήρωσε είναι ένα θαύμα που υπάρχει από τη γέννηση της Εκκλησίας μέχρι το τέλος. Έτσι, ο Θεός ανέδειξε προφήτες σε διάρκεια χιλιάδων εξακόσιων ετών και τετρακοσίων ετών μετά. Μοίρασε  όλες τις προφητείες αυτές στους Ιουδαίους, οι οποίοι τις μετέφεραν σε όλα τα μέρη του κόσμου. Αυτή ήταν προετοιμασία για τη γέννηση του Ιησού Χριστού και καθώς το Ευαγγέλιό Του έπρεπε να γίνει πιστευτό από τον κόσμο, δεν ήταν μόνο απαραίτητο να υπάρχουν οι προφητείες ώστε να γίνει πιστευτό, αλλά οι προφητείες αυτές έπρεπε να ταξιδέψουν και σε ολόκληρο τον κόσμο, για να τις αγκαλιάσει ο κόσμος. … Αν ένας μόνο άνθρωπος είχε γράψει ένα βιβλίο γεμάτο προβλέψεις για τον Ιησού Χριστό, ως προς τον χρόνο και τον τρόπο του, και ο Ιησούς Χριστός είχε έρθει όπως αυτές οι προφητείες το είχαν προβλέψει, τότε αυτό καθαυτό το γεγονός θα είχε άπειρο βάρος. Αλλά υπάρχουν πολύ περισσότερα εδώ. Πρόκειται για τη συνέχεια ανθρώπων, επί τέσσερις χιλιάδες χρόνια, που συνεχώς και χωρίς παραλλαγή έρχονταν ο ένας μετά τον άλλον να προμηνύσουν το ίδιο γεγονός. Ένας ολόκληρος λαός που … θα έδινε συλλογική μαρτυρία για διαβεβαιώσεις, από τις οποίες οι ίδιοι δεν θέλησαν με κανέναν τρόπο  να οπισθοχωρήσουν ούτε και κάτω από απειλές ή διώξεις. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό [1].

Ο Peter Kreeft, φιλόσοφος στο Κολλέγιο της Βοστώνης, γράφει:

Αν υπολογίσει κανείς την πιθανότητα ένα άτομο να εκπληρώσει, εντελώς τυχαία, όλες τις μεσσιανικές προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης όπως τις εκπλήρωσε ο Ιησούς, η πιθανότητα θα ήταν τόσο αστρονομικά ελάχιστη όσο είναι η πιθανότητα να κερδίζεις στο λαχείο κάθε μέρα επί έναν ολόκληρο αιώνα. Κι αν ακόμα ο Ιησούς σκόπιμα προσπάθησε να εκπληρώσει τις προφητείες, σίγουρα ως άνθρωπος δεν μπορούσε να έχει τη δύναμη να κανονίσει τον χρόνο, τον τόπο, τα γεγονότα και τις συνθήκες της γέννησής Του ή τα γεγονότα μετά τον θάνατό Του [2].

Γι’ αυτό το λόγο ο J. I. Packer, στον πρόλογο του βιβλίου του Εντμουντ Κλόουνεϊ «Το μυστήριο που ξετυλίγεται» μπορεί να γράψει:

Η Βίβλος έχει μια οργανική συνοχή που είναι εκπληκτική. Τα βιβλία που γράφτηκαν με αιώνες διαφορά φαινόταν να έχουν σχεδιαστεί με σκοπό να συμπληρώνουν και να φωτίζουν το ένα το άλλο… Πραγματικά, η εσωτερική ενότητα της Βίβλου είναι ένα σημάδι και ένα θαύμα που αμφισβητεί την απιστία της δύσπιστης εποχής μας [3].

Στο βιβλίο του «Το Μόνιμο Θαύμα: Οι Προφητείες της Βίβλου», ο Σπύρος Φίλος εξετάζει αντιρρήσεις όπως, πώς γνωρίζουμε ότι οι προφητείες δεν γράφτηκαν μετά τα γεγονότα που προμήνυαν και ότι στις προφητείες δεν επρόκειτο για φαινόμενα τηλεπάθειας. 

Ο απροκατάληπτος ερευνητής θα ανακαλύψει ότι οι προφητείες της Αγίας Γραφής είναι αίνιγμα και θαύμα ταυτόχρονα.

---

[1] Μπλεζ Πασκάλ, Σκέψεις, § 706 και 710.

[2] Peter Kreeft, Christianity for Modern Pagans: Pascal's "Pensees", (Ignatius Press, San Francisco: 1993), σ. 264.

[3] Edmund Clowney, The Unfolding Mystery. Discovering Christ in the Old Testament, (P&R Publishing, Phillipsburg: 1989), σ. 8-9.