4 Δεκεμβρίου 2014

Το Άστρο της Βηθλεέμ στο φως νέων ανακαλύψεων στην αστρονομία

Ο καναδός αστροφυσικός Dr. Hugh Ross θεωρεί πως οι φετινές ανακαλύψεις στην αστρονομία υποστηρίζουν τη θεωρία του. Το Άστρο που οδήγησε τους Μάγους στον Χριστό ενδέχεται να είναι έκρηξη νόβας. Στην ιστοσελίδα του Reasons to Believe ο Ross εξηγεί:

Το άστρο που εμφανίστηκε στους Μάγους - ένδειξη της υπόσχεσης της άφιξης του Μεσσία και προτροπή για προσκύνημα στην Ιουδαία - έχει προκαλέσει αρκετές εικασίες [1]. Οι Μάγοι είδαν το ίδιο αστέρι να επανεμφανίζεται ένα με δύο χρόνια αφού το είχαν πρωτοδεί, στο σύντομο ταξίδι τους μεταξύ Ιερουσαλήμ και Βηθλεέμ, μετά από τις συνομιλίες τους με τον βασιλιά Ηρώδη και τους αυλικούς του. Το αστρικό αυτό συμβάν δεν καταγράφεται πουθενά αλλού στην αρχαία λογοτεχνία, γι' αυτό πρέπει αφ' ενός να ήταν αρκετά δραματικό για να τραβήξει την προσοχή των προσεκτικών Μάγων, αφ' ετέρου δε να ήταν αρκετά διακριτικό ώστε να μη προκαλέσει την προσοχή των υπόλοιπων αστρονόμων και αστρολόγων της εποχής. Το ερώτημα είναι τι είδους ουράνιο γεγονός ή αντικείμενο ταιριάζει στην περιγραφή του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου;

Όπως ανέφερα
σε προηγούμενο άρθρο μου, το καλύτερο είναι να είναι διστακτικός κανείς σχετικά με τις εξηγήσεις για το άστρο της Βηθλεέμ. Το δεύτερο κεφάλαιο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου μας δίνει μερικές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες. Η λέξη που χρησιμοποιείται στο ελληνικό πρωτότυπο, "αστήρ", μπορεί να σημαίνει πολλά και διάφορα αστρονομικά σώματα, συμπεριλαμβανομένων άστρων, πλανητών, κομητών, αστεροειδών ή μετεωριτών [2]. Ευτυχώς, πρόσφατες ανακαλύψεις που δημοσιεύθηκαν στα περιοδικά "Astronomy and Astrophysics" και "Astrophysical Journal" ρίχνουν νέο φως στις πιθανές εξηγήσεις για το άστρο των Χριστουγέννων.

Οι περισσότερες εξηγήσεις
για το Άστρο αφορούν το φαινόμενο σύζευξης δύο ουράνιων αντικειμένων, π.χ. δύο φωτεινών πλανητών ή ενός φωτεινού πλανήτη με τη σελήνη ή και ενός φωτεινού πλανήτη με ένα λαμπρό αστέρι, να εμφανίζονται κοντά-κοντά στον ουρανό. Το πρόβλημα είναι, πως αντικείμενα σε σύζευξη συνήθως παραμένουν διακριτά, ως δύο διακριτά σώματα δηλαδή, αλλά το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο μιλάει για "αστέρα" στον ενικό. Απ' όλες τις συζεύξεις που έλαβαν χώρα εντός του χρονικού πλαισίου των πέντε ετών, από το 5 π.Χ. (την πλέον ευνοούμενη για τη γέννηση του Χριστού ημερομηνία από τους μελετητές), μόνο η σύζευξη της Αφροδίτης και του Δία (στις 17 Ιουνίου του έτους 2 π.Χ.) έφεραν τα δύο ουράνια αντικείμενα αρκετά κοντά έτσι ώστε να εμφανιστούν ως ενιαίο αντικείμενο. Ωστόσο, αυτή η σύζευξη διήρκεσε μόλις μία ώρα και ήταν ορατή ως ενιαίο αντικείμενο μόνο στην Αμερική και τη νότια και δυτική Αφρική. Ακόμη περισσότερο, η σύνδεση αυτή έλαβε χώρα μετά το θάνατο του βασιλιά Ηρώδη, πράγμα το οποίο τοποθετεί την παρατήρηση των Μάγων πολύ αργά.

Άλλοι
έχουν υποθέσει πως επρόκειτο είτε για λαμπρό κομήτη είτε για υπερκαινοφανή αστέρα (σουπερνόβα). Αλλά, αν επρόκειτο για κάτι τέτοιο δεν θα είχε σημειωθεί από τους μελετητές της Κίνας, της Ινδίας, της Αιγύπτου, της Ελλάδας ή της Ρώμης; Ειδικά τέτοια φαινόμενα όπως είναι οι κομήτες και οι υπερκαινοφανείς αστέρες. Άλλωστε δεν θα ταίριαζε με την περιγραφή του Ματθαίου πως το αστέρι πέρασε σχεδόν απαρατήρητο από τους άλλους, πλην των Μάγων. Επίσης, είναι γνωστό ότι φαινόμενα όπως οι κομήτες, τα αστεροειδή, και φωτεινοί μετεωρίτες δεν επανεμφανίζονται ένα-δύο χρόνια αργότερα, με την ίδια εικόνα και στην ίδια θέση στον ουρανό.

Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που
υποστηρίζουν πως επρόκειτο για υπερφυσικής προέλευσης φαινόμενο, για άγγελο ή για την σεκινά, τη δόξα του Θεού. Το κείμενό μας, ωστόσο, δεν φαίνεται να υποστηρίζει ένα τέτοιο συμπέρασμα. Αν τέτοιου είδους θεωρίες μπορεί να είναι δημοφιλείς, πατούν ωστόσο σε μη στέρεο έδαφος, γι' αυτό και προτείνω μια άλλη δυνατότητα η οποία στέκει τόσο επιστημονικά όσο και βιβλικά.

Ακόμη και πριν
πιστέψω στον Χριστό, το Άστρο των 
Χριστουγέννων είχε ιδιαίτερη γοητεία επάνω μου. Όταν ήμουν διευθυντής παρατηρήσεων στην ομάδα του Βανκούβερ της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας του Καναδά, έδωσα μια διάλεξη σχετικά με το Άστρο της Βηθλεέμ στην οποία υποστήριζα ότι το άστρο ήταν ένας επαναλαμβανόμενος καινοφανής αστέρας (νόβα). Φωτεινοί καινοφανείς αστέρες είναι αρκετά σπάνιοι για να τραβήξουν την προσοχή των Μάγων (που, όπως φαίνεται, περίμεναν ένα σημάδι). Έχουν όμως αρκετά εξασθενημένη φωτεινότητα για να διαφύγουν την προσοχή των άλλων παρατηρητών. Σε αντίθεση με τους υπερκαινοφανείς αστέρες, καινοφανείς αστέρες μπορεί να εκραγούν πολλαπλώς. Ο αστέρας, ένας Λευκός Νάνος, συσσωρεύει επί αρκετό χρόνο μάζα από έναν άλλο αστέρα, τον Κόκκινο Γίγα, που τον συνοδεύει, μέχρις ότου υποβληθεί σε έκρηξη όπου η φωτεινότητα του όλου συστήματος αυξάνεται κατά αρκετές εκατοντάδες φορές. Κάποια απ' αυτά τα συστήματα Λευκός Νάνοςρυθρός Γίγαντας υπόκεινται σε πολλαπλές εκρήξεις.

Υπήρχε
όμως ένα απροσδόκητο εμπόδιο στην υπόθεση μου. Όλες οι επαναλαμβανόμενες εκρήξεις σε καινοφανείς αστέρες που οι αστρονόμοι είχαν παρατηρήσει μέχρι πρότινος δεν είχαν ρυθμό επανάληψης μικρότερο από τα 10 χρόνια, οι περισσότερες απ' αυτές μάλιστα συνέβαιναν μέχρι και έναν αιώνα μετά! Παρ' όλα αυτά, ως αστρονόμος, πίστευα πως ήταν επαρκώς δυνατή η επανάληψη έκρηξης ενός καινοφανούς αστέρα σε μικρότερο διάστημα από δύο χρόνια και είχα μάλιστα 'κολλήσει' σ' αυτή την εξήγηση, αν και έκανα και μια άλλη υπόθεση περί κατακλυσμικών μεταβλητών αστέρων [3].

Φέτος
, μια νέα έρευνα έδωσε συναρπαστική επικύρωση στην ιδέα επαναλαμβανόμενης έκρηξης σούπερνόβας μικρής περιόδου. Οι αστρονόμοι παρατήρησαν έκρηξη του καινοφανούς αστέρα M31N 2008-12a, επαναλαμβανόμενη εντός ενός έτους, μόνο [4]. Μετά από την ανακάλυψη αυτή, μια ομάδα τεσσάρων αστρονόμων απέδειξε πως ένα ορισμένο είδος Λευκού Νάνου εμφάνισε επαναλαμβανόμενες εκρήξεις καινοφανούς αστέρα σε σύντομη περίοδο δύο μηνών [5]. Ο ρυθμός περιστροφής ενός τέτοιου Λευκού Νάνου θα έπρεπε να είναι κοντά στο μηδέν και η μάζα του να είναι 1,38 φορές η μάζα του Ήλιου. Συνεπώς, θα έπρεπε να συσσωρεύει μάζα από έναν συνοδό αστέρα με ποσοστό προσαύξησης 0,00000036 της ηλιακής μάζας ανά έτος. Η ομάδα απέδειξε ότι για ενός έτους περίοδο έκρηξης καινοφανούς αστέρα απαιτείται ο Λευκός Νάνος να έχει μάζα 1,30 φορές (30 % επιπλέον δηλαδή) της ηλιακής μάζας, με το ποσοστό προσαύξησης 0,00000015 ηλιακές μάζες ανά έτος.

Αν και σπάνια στον Γαλαξία μας, τέτοιου είδους υψηλής μάζας, υψηλής συσσωρευτικότητας Λευκοί Νάνοι αναμένεται να υπάρχουν σε επαρκείς αριθμούς έτσι ώστε να δίνουν αξιοπιστία στην υπόθεση ύπαρξης ενός Άστρου της Βηθλεέμ.

Ως Χριστιανοί μπορούμε να αποδεχόμαστε το χριστουγεννιάτικο αστέρι ως σημάδι που οδήγησε τους Μάγους στον Μεσσία. Ατέρι που φέρνει Φως και Ελπίδα σ' έναν κόσμο μέσα στο σκοτάδι.



[1] Βλ. π.χ. Mark Kidger, The Star of Bethlehem: An Astronomer’s View (Princeton, NJ: Princeton University Press, 1999). Courtney Roberts, The Star of the Magi: The Mystery That Heralded the Coming of Christ (Pompton Plains, NJ: New Page Books, 2007). και Michael R. Molnar, The Star of Bethlehem: The Legacy of the Magi (Piscataway, NJ: Rutgers University Press, 2013) για να αναφέρω μόνο λίγα. Το Star of Bethlehem (2009) σε διασκευή του Frederick Larson είναι μπεστσέλλερ DVD στο θέμα αυτό.

[2] Joseph Henry Thayer, A Greek-English Lexicon of the New Testament (Grand Rapids, MI: Baker, 1977): σ. 81–82.

[3] Ένας κατακλυσμικός μεταβλητός αστέρας εντείνει την φωτεινότητά του εκατό φορές και πλέον, για μικρό μόνο χρονικό διάστημα. Οι αστρονόμοι έχουν παρατηρήσει αρκετά φαινόμενα κατακλυσμικών μεταβλητών αστέρων όπου διαδοχικές εντάσεις φωτεινότητας εναλλάσσονται εντός δύο ετών το πολύ, όμως οι κατακλυσμικές αυτές μεταβολές σπάνια συμβαίνουν στο ίδιο επίπεδο φωτεινότητας.

[4]
M. J. Darnley et al., “A Remarkable Recurrent Nova in M31 – The Optical Observations”, Astronomy and Astrophysics 563 (Μάρτιος 2014): LM, καθώς και Henze et al., “A Remarkable Recurrent Nova in M31 – The X-Ray Observations,” Astronomy and Astrophysics 563 (Μάρτιος 2014): L8, και Sumin Tang et al., “An Accreting White Dwarf Near the Chandrasekhar Limit in the Andromeda Galaxy,” Astrophysical Journal 786, 1 Μαΐου 2014, σ. 61.

[5]
Mariko Kato et al., “Shortest Recurrence Periods of Novae”, Astrophysical Journal
793, 1 Οκτωβρίου 2014, σ. 136.