Η εξερεύνηση και ανασκευή του γονιδιώματος βιολογικών οργανισμών μέσω CRISPR αναστατώνει επιστήμονες και κοινωνία

Στις  11 Μαρτίου 2017, η εφημερίδα «Το Βήμα» δημοσίευσε άρθρο της Θεοδώρας Τσώλη σχετικά με το  CRISPR (που στα ελληνικά διαβάζεται κρίσπερ), ένα επαναστατικό εργαλείο που επιτρέπει στους επιστήμονες να «επεξεργαστούν» το γονιδίωμα ενός οργανισμού αφαιρώντας, προσθέτοντας ή τροποποιώντας κατά βούληση τμήματα στην αλληλουχία του DNA σε ελάχιστο χρόνο και με ελάχιστο κόστος. Οι δημοσιεύσεις σχετικά με την πολλά υποσχόμενη νέα τεχνική έχουν αυξηθεί κατά περίπου 1.500% μέσα στην τελευταία πενταετία. Η μέθοδος CRISPR δοκιμάζεται σε πολλά πεδία, από την ιατρική και τη φαρμακολογία ως τα βιοκαύσιμα και τις καλλιέργειες.

Πρόκειται για μοριακή τεχνική επεξεργασίας του DNA η οποία οδηγεί σε «αναγέννηση της συνθετικής βιολογίας»,  είναι κάτι σαν τον επεξεργαστή κειμένων που αφαιρεί τις λάθος λέξεις και βάζει τις σωστές στις θέσεις που αρμόζει. Όλο και περισσότεροι επιστήμονες παγκοσμίως χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη μέθοδο. Πρόκειται για «θησαυρό», ο οποίος όμως πρέπει χρησιμοποιηθεί σωστά, τόσο σε επιστημονικό όσο και σε κοινωνικό και ηθικό επίπεδο. Όπως συμβαίνει πάντα με καθετί νέο που παρεμβαίνει στο γονιδίωμα, υπάρχουν και τα ηθικά και κοινωνικά ζητήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε δημοσκόπηση του 2016 του μη κερδοσκοπικού αμερικανικού οργανισμού Pew Research Center ο οποίος αποτυπώνει τον «σφυγμό» του κοινού επάνω σε διαφορετικά θέματα, το 68% των ερωτηθέντων απάντησε ότι φοβάται τις τεχνικές επεξεργασίας του ανθρώπινου γονιδιώματος. Την ίδια στιγμή όμως το 90% εξ αυτών δεν γνώριζε καν τι είναι αυτές οι τεχνικές. Ο κύριος φόβος του κοινού – αλλά και κάποιων επιστημόνων – αφορά στη δημιουργία στο μέλλον παιδιών… κατά παραγγελία – παιδιά, με λίγα λόγια, γενετικώς «κομμένα και ραμμένα» με τη χείρα βοηθείας του CRISPR ώστε να διαθέτουν επιθυμητά χαρακτηριστικά. Την ίδια στιγμή όμως υπάρχουν ανησυχίες ότι το τόσο ισχυρό αυτό μοριακό «ψαλίδι» θα βοηθήσει στο να γίνουν και πολλά άλλα εφιαλτικά επιστημονικά σενάρια πραγματικότητα: δημιουργία νέων, επιθετικών ειδών που θα καταστρέψουν ίσως την ανθρωπότητα, δημιουργία φονικότερων από ποτέ βιολογικών όπλων. Και ο κατάλογος των πιθανών (κακών) εφαρμογών είναι ατελείωτος. Στον αντίποδα όμως, δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναφέρουν ότι, όπως συμβαίνει πάντα με την επιστημονική πρόοδο, αυτή δεν μπορεί να ανακοπεί λόγω φόβου.

Κατά τον έλληνα ερευνητή στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, Κωνσταντίνο Τζελέπη, είναι βασικό οι επιστήμονες να σεβαστούν τους κανόνες που θα καταστήσουν το CRISPR χρήσιμο για τους πολλούς και όχι για τους λίγους και επιτήδειους: «Μπορούμε με την τεχνική CRISPR να γράψουμε τη νέα βιολογία, να μάθουμε άγνωστες λειτουργίες των κυττάρων. Ας χρησιμοποιήσουμε το λαμπρό μέλλον που ανοίγεται μπροστά μας συνετά για το καλό της επιστήμης αλλά και της ανθρωπότητας».

H συζήτηση αυτή έχει διεισδύσει και στους χριστιανικούς κύκλους. Από 22 έως 29 Ιουνίου 2019 οργανώνεται με τίτλο, «Το δέντρο της γνώσης CRISPR: Η βιοϊατρική, η επεξεργασία των γονιδίων και μέλλον της ανθρωπότητας» συνέδριο στο Star Island, New Hampshire από το αμερικανικό Ινστιτούτο Θρησκείας στην Εποχή της Επιστήμης (IRAS).