Δημιουργία «εκ του μηδενός»;

Η Βίβλος παρουσιάζει τον υπερβατικό Θεό ως Δημιουργό και αδιάκοπο Συντηρητή των πάντων. Τα δύο δόγματα – «δημιουργία από το τίποτα» (ex nihilo) και «πρόνοια του Θεού» (η διατήρηση και καθοδήγηση της δημιουργίας) – προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες για τον χαρακτήρα και τις προθέσεις Του.

Αφενός, «δημιουργία από το τίποτα» εννοεί ότι ο Θεός κάλεσε τα πάντα (υλικά και πνευματικά) από την μη-ύπαρξη στην ύπαρξη. Αφετέρου, η «θεία πρόνοια» αποκλείει την ιδέα ενός ντεϊσμού [1], διακηρύττοντας ότι η δημιουργία εξαρτάται για την συντήρησή της πλήρως από τον Δημιουργό.

Τρεις ανταγωνιστικές απόψεις για την προέλευση του κόσμου διακρίνονται στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης. Ο Υλισμός θεωρεί τον κόσμο ως ύλη και ενέργεια, κτισμένο από προϋπάρχοντα υλικά και υποκείμενο στους φυσικούς νόμους. Ο Πανθεϊσμός θεωρεί τον κόσμο ως προέκταση του θεού και τον θεό μέρος του. Τέλος, ο Θεϊσμός διακηρύττει πως ο Θεός δημιουργεί το παν από το τίποτα και το συντηρεί. Η τελευταία άποψη διαφέρει σημαντικά από τις άλλες.

Οι αρχαίοι Έλληνες, μεταξύ αυτών και ο Πλάτωνας, θεωρούσαν τον δημιουργό ως θεϊκό τεχνίτη που διαμόρφωσε τον κόσμο με τάξη από μια άτακτη ύλη. Ο θεϊκός οικοδόμος δημιούργησε ένα κόσμημα, δίνοντας μορφή στην άμορφη αιώνια ύλη. Οι σημερινοί υλιστές, οι «νατουραλιστές», διακηρύττουν ότι ο υλικός κόσμος είναι ένα αυτο-παραγωγό και αυτο-συντηρούμενο κλειστό φυσικό σύστημα που εξελίχτηκε αυθόρμητα.

Η νατουραλιστική θεώρηση δεν συμβιβάζεται με την θεϊστική και συχνά υπάρχουν διαμάχες ανάμεσά τους. Ο Θεϊσμός θεωρεί πως ο Θεός δεν δημιούργησε το σύμπαν από αιώνια πρώτη ύλη, γι’ αυτό και η ύλη δεν μπορεί να ανταγωνίζεται την οντολογική Του υπόσταση. Η σημερινή επιστήμη επιβεβαιώνει ότι υπήρξε αρχή στο χωρόχρονο και συνεπώς στην ύλη.

Ο Πανθεϊσμός θεωρεί πως ο κόσμος είναι θεϊκή προέκταση. Η πτυχή του πανθεϊστικού Μονισμού που ονομάζεται «απόλυτος πανθεϊσμός» θεωρεί πως ότι υπάρχει είναι «νους» ή «πνεύμα». Η «ύλη» συνεπώς είναι μια ψευδαίσθηση («μάγια»). Μια άλλη πτυχή της ανατολικής, μυστικιστικής φιλοσοφίας, ο «μη απόλυτος πανθεϊσμός», ακολουθεί μεν μια πιο ευέλικτη προσέγγιση της πραγματικότητας επειδή αποδέχεται την πολλαπλότητα μέσα στη μονιστική ενότητα θεωρώντας τον παν μέρος του θεού. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις, το παν είναι θεός και θεός είναι το παν.

Και αυτή η θεώρηση βρίσκεται σε αντίθεση με τον Θεϊσμό του Χριστιανισμού. Ο Θεός δεν δημιουργεί εκ του ιδίου Του Είναι, επειδή είναι Ον αδιαίρετο. Δεν κάνει χρήση «μέρους του εαυτού Του» για να δημιουργήσει τον κόσμο.

Η Βίβλος διδάσκει πως η δημιουργημένη τάξη έχει διακεκριμένη αρχή, με προέλευση το τίποτα: 

·    Εγώ είμαι ο Κύριος ο ποιήσας τα πάντα· ο μόνος εκτείνας τους ουρανούς, ο στερεώσας την γην απ’ εμαυτού (Ησ. 44: 24),

·    Χωρίς αυτού δεν έγεινεν ουδέ εν το οποίο έγεινεν (Ιωάν. 1: 3),

·    Τα βλεπόμενα δεν έγειναν εκ φαινομένων (Εβρ. 11: 3),

·    Καλούντος τα μη όντα ως όντα (Ρωμ. 4: 17) κ.λπ.

Ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο ως ξεχωριστή, υλική και χρονική οντότητα, συνεπώς, ο κόσμος είχε απόλυτο ξεκίνημα στο χωρόχρονο (Γεν. 1: 1). Πέρα από τον Θεό, τίποτε άλλο δεν υπάρχει με αιώνια, ανεξάρτητη, οντολογική ύπαρξη.

Η Βίβλος αποκαλύπτει ότι παρ’ όλο που ο κόσμος είναι οντότητα ξέχωρη από τον Θεό, εξαρτάται για την ύπαρξη και διατήρησή της από την παρέμβασή Του. Ο κυρίαρχος Θεός δεν δημιούργησε μόνο αλλά εξακολουθεί να στηρίζει, να διατηρεί και να κατευθύνει τη δημιουργία του (βλ. Κολ. 1: 17 και Εβρ. 1: 3).

Ο Θεός δεν δημιούργησε το σύμπαν από προϋπάρχοντα υλικά, ούτε δημιούργησε τον κόσμο εκ του ιδίου Του Όντος. Ο Θεός είναι άπειρο, αιώνιο, υπερβατικό, ανεξάρτητο, αδιαίρετο Ον – διαφορετικό από τα δημιουργήματά του και προειδοποιεί ρητά τους ανθρώπους να μην πέσουν θύματα ειδωλολατρίας εμπλεκόμενα σε ψεύτικη λατρεία του κόσμου ή των πραγμάτων που βρίσκονται σ’ αυτόν (Έξοδ. 20: 3-6 και Ρωμ. 1: 18-23). 

Ο Δημιουργός του κόσμου δεν τον εγκατέλειψε, αλλά στην πρόνοιά Του – με την ενσάρκωση και τον σταυρικό θάνατο του Ιησού Χριστού – άνοιξε τον δρόμο, ώστε ο κόσμος να μπορεί να συμφιλιωθεί μαζί Του.

---

[1]          Δόγμα που διδάσκει πως δεν υπάρχει θεϊκή παρέμβαση στη φύση και τη ζωή.