Δημιουργία «εκ του μηδενός»

Η Βίβλος μας παρουσιάζει τον Θεό ως υπερβατικό Δημιουργό και αδιάκοπο Συντηρητή των πάντων. Τα δύο αυτά δόγματα – δημιουργία από το τίποτα (ex nihilo) και η πρόνοια του Θεού (διατήρηση και καθοδήγηση της δημιουργίας) – προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τον χαρακτήρα και τις προθέσεις Του. Αφ’ ενός, «δημιουργία από το τίποτα» εννοεί ότι ο Θεός κάλεσε τα πάντα (υλικά και πνευματικά) από την μη-ύπαρξη στην ύπαρξη. Αφ’ ετέρου, η «θεία πρόνοια» αποκλείει την ιδέα του ντεϊσμού, δηλαδή ότι ο Θεός δημιούργησε μεν τον κόσμο, αλλά δεν παρεμβαίνει πλέον στη λειτουργία του, διακηρύττοντας έτσι ότι η δημιουργία εξαρτάται για την συντήρησή της πλήρως από τον Θεό.

Τρεις ανταγωνιστικές απόψεις για την προέλευση του κόσμου διακρίνονται στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης. Ο Υλισμός θεωρεί τον κόσμο ως ύλη και ενέργεια, κτισμένο από προϋπάρχοντα υλικά και υποκείμενος στους φυσικούς νόμους. Ο Πανθεϊσμός θεωρεί τον κόσμο προέκταση του θεού και τον θεό μέρος του. Η θεϊστική άποψη διακηρύττει ότι ο Θεός δημιουργεί το παν από το τίποτα και το συντηρεί. Η τελευταία άποψη διαφέρει από τις άλλες σημαντικά.

Οι αρχαίοι Έλληνες, και ειδικά ο Πλάτωνας, θεωρούσαν τον δημιουργό ως θεϊκό τεχνίτη που διαμόρφωσε τον κόσμο με τάξη από μια άτακτη ύλη. Ο θεϊκός οικοδόμος δημιούργησε ένα κόσμημα, δίνοντας μορφή στην άμορφη ύλη αλλά δεν την έφερε εκείνος στην ύπαρξη. Η ύλη θεωρείτο αιώνια. Οι υλιστές σήμερα λένε ότι ο υλικός κόσμος αποτελείται από ένα αυτο-παραγωγό και αυτο-συντηρούμενο κλειστό φυσικό σύστημα. Ονομάζονται «νατουραλιστές» επειδή πιστεύουν ότι η ύλη είναι αιώνια, προέκυψε από άλλες μορφές και εξελίχτηκε αυθόρμητα. Η νατουραλιστική/ υλιστική θεώρηση δεν συμβιβάζεται με την θεϊστική επειδή ο Θεός δεν δημιούργησε το σύμπαν από αιώνια πρώτη ύλη, ώστε η αιώνια ύλη να ανταγωνίζεται την κυρίαρχη οντολογική Του υπόσταση. Αλλά και η επιστήμη σήμερα, όπως είδαμε νωρίτερα, δεν θεωρεί την ύλη και το σύμπαν αιώνιο, αλλά ότι είχαν αρχή.

Ο πανθεϊσμός θεωρεί πως ο κόσμος είτε είναι ψευδαίσθηση είτε προέκταση του θεού. Η μια πτυχή του πανθεϊστικού μονισμού, ο απόλυτος πανθεϊσμός, διδάσκει ότι το μόνο που υπάρχει είναι νους ή πνεύμα. Η «ύλη» συνεπώς είναι ψευδαίσθηση («μάγια»). Η άλλη πτυχή της ανατολικής, μυστικιστικής φιλοσοφίας, ο μη απόλυτος πανθεϊσμός, ακολουθεί μια πιο ευέλικτη προσέγγιση της πραγματικότητας. Πρόκειται για προοπτική που δέχεται την πολλαπλότητα εντός της μονιστικής ενότητας, πιστεύοντας στην ενότητα του παντός (μέσα) στον θεό. Και στις δύο περιπτώσεις, το παν είναι θεός και θεός είναι το παν. Και αυτή η θεώρηση βρίσκεται σε αντίθεση με τον Θεό του Χριστιανισμού. Ο Θεός δεν μπορεί να δημιουργήσει εκ του ιδίου Του Είναι, επειδή είναι Ον αδιαίρετο. Δεν μπορεί συνεπώς να κάνει χρήση «μέρους του εαυτού Του» για να δημιουργήσει τον κόσμο.

Η Βίβλος διδάσκει πως η δημιουργημένη τάξη έχει διακεκριμένη αρχή, με προέλευση το τίποτα (βλ. «Εγώ είμαι ο Κύριος ο ποιήσας τα πάντα· ο μόνος εκτείνας τους ουρανούς, ο στερεώσας την γην απ’ εμαυτού» - Ησ. 44: 24, «χωρίς αυτού δεν έγεινεν ουδέ εν το οποίο έγεινεν» - Ιωάν. 1: 3, «τα βλεπόμενα δεν έγειναν εκ φαινομένων» - Εβρ. 11: 3, «καλούντος τα μη όντα ως όντα» - Ρωμ. 4: 17 κ.λπ.). Ο κόσμος είχε απόλυτο ξεκίνημα στο χωρόχρονο (Γεν. 1: 1). Ο Θεός δημιούργησε με τέτοιο τρόπο ώστε ο κόσμος να είναι ξεχωριστή, υλική και χρονική οντότητα. Επομένως, δεν υπάρχει τίποτε πέρα από τον Θεό που να έχει αιώνια, ανεξάρτητη, οντολογική ύπαρξη. Η Βίβλος μας αποκαλύπτει ότι παρ’ όλο που ο κόσμος είναι οντότητα ξέχωρη από τον Θεό, εξαρτάται για την ύπαρξη και διατήρησή του από την παρέμβασή Του. Ο κυρίαρχος Θεός δεν δημιούργησε μόνο αλλά εξακολουθεί να στηρίζει, να διατηρεί και να κατευθύνει τη δημιουργία του (βλ. Κολ. 1: 17 και Εβρ. 1: 3).

Ο Θεός δεν δημιούργησε το σύμπαν από προϋπάρχοντα υλικά, ούτε δημιούργησε τον κόσμο εκ του ιδίου Του Όντος. Ο Θεός είναι άπειρο, αιώνιο, υπερβατικό, ανεξάρτητο, αδιαίρετο Ον – διαφορετικό από τα δημιουργήματά του. Γι’ αυτό και προειδοποιεί ρητά τους ανθρώπους να μην πέσουν θύματα ειδωλολατρίας εμπλεκόμενα σε ψεύτικη λατρεία του κόσμου ή πραγμάτων που βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν (‘Εξοδ. 20: 3-6 και Ρωμ. 1: 18-23). 
Ο Δημιουργός του κόσμου, δεν τον εγκατέλειψε. Στην πρόνοιά του άνοιξε δρόμο, με την ενσάρκωση και τον σταυρικό θάνατο του Ιησού Χριστού, ώστε ο κόσμος να μπορεί να συμφιλιωθεί μαζί Του.