Η έννοια της εργασίας

Ο καθηγητής της Οξφόρδης, Τζον Λένοξ, στο βιβλίο του «Καλή Απόδοση: Βιβλικές Αρχές για την Εργασία, τον Πλούτο και τη Σοφία»[1] (2023) παρουσιάζει μια βαθιά θεώρηση της εργασίας, την οποία αντιλαμβάνεται όχι απλώς ως πρακτική αναγκαιότητα, αλλά ως θεολογικά θεμελιωμένη διάσταση της ανθρώπινης ζωής.

Η εργασία, κατά τον Lennox, είναι ιδρυτική πράξη του Θεού και αποκαλύπτει βαθιές αλήθειες για τον Δημιουργό και το δημιούργημά του, τον άνθρωπο.

Η αφήγηση ξεκινάει με την Παλαιά Διαθήκη, και συγκεκριμένα τη Γένεση, όπου ο Θεός παρουσιάζεται ως πρώτος εργάτης – δημιουργεί, οργανώνει και αναπαύεται, προσφέροντας το θεμέλιο του εβδομαδιαίου ρυθμού εργασίας και ανάπαυσης (Γεν. 2: 2-3). Η ανθρώπινη εργασία εισάγεται πριν από την Πτώση· είναι επομένως αγαθή και τιμητική. Ο άνθρωπος τοποθετείται στον κήπο για να «εργάζεται και να τον φυλάσσει» (Γεν. 2:15), φανερώνοντας ότι η εργασία είναι έκφραση της ανθρώπινης ταυτότητας και όχι κατάρα.

Η εργασία, για τον Λένοξ, είναι μια πράξη συμμετοχής στη δημιουργική και συντηρητική πρόνοια του Θεού. Η καταχώρηση του ονόματος στα ζώα από τον Αδάμ δείχνει την ανθρώπινη δημιουργικότητα και τη σημασία της γλώσσας και της γνώσης στην εργασία. Το έργο του ανθρώπου δεν περιορίζεται σε χειρωνακτική κόπωση επειδή περιλαμβάνει πνευματική, συναισθηματική, ηθική και διανοητική δραστηριότητα. Ωστόσο, μετά την ηθική Πτώση, η εργασία μετατρέπεται σε κόπο, αγώνα και απογοήτευση (Γεν. 3: 17-19). Τα «αγκάθια και τριβόλια» δεν είναι μόνο γεωργικά, αλλά συμβολίζουν όλες τις δυσκολίες που συνοδεύουν την εργασία μέσα σε έναν ξεπεσμένο κόσμο. Ο Lennox δεν εξωραΐζει τη σύγχρονη εργασιακή εμπειρία, αλλά επισημαίνει ότι η εργασία διατηρεί την θεολογική της αξία ακόμη και μέσα από τα θλιβερά επακόλουθά της.

Κομβικό σημείο αποτελεί η χριστοκεντρική μεταμόρφωση της εργασίας:

Ὅ,τι ἐὰν ποιεῖτε, ἐκ ψυχῆς ἐργάζεσθε ὡς τῷ Κυρίῳ καὶ οὐκ ἀνθρώποις (Κολ. 3:23)

Αυτή η προτροπή αποκαθιστά τον σκοπό της εργασίας ως πράξη λατρείας και υπακοής. Ο Lennox επισημαίνει ότι ο όρος για την εργασία στο εβραϊκό κείμενο είναι ο ίδιος με αυτόν της λατρείας – δείγμα της ενότητας ζωής και πίστης στην βιβλική κοσμοθεωρία.

Η εργασία, επομένως, δεν είναι αυτοσκοπός ούτε μέσο απόκτησης ταυτότητας ή αξίας. Όταν γίνει είδωλο – όταν λατρεύεται εκείνη και γίνεται πηγή νοήματος αντί του Θεού – οδηγεί σε εξάντληση και πνευματικό κενό. Ο συγγραφέας προειδοποιεί για την ιδεολογική μετατροπή της εργασίας σε «θεό» στη σύγχρονη κοινωνία. Η παραμέληση της Σαββατικής ανάπαυσης είναι ένδειξη αυτής της πνευματικής πλάνης.

Η χριστιανική εναλλακτική είναι η κλήση του Θεού – δηλαδή η εργασία ως θεόδοτη αποστολή. Ο Λένοξ εδώ εμπνέεται από την Dorothy Sayers και την άποψή της ότι «η εργασία δεν είναι αυτό που κάνουμε για να ζήσουμε, αλλά αυτό για το οποίο ζούμε»[2]. Είναι το πεδίο όπου ο άνθρωπος προσφέρει τον εαυτό του στον Θεό μέσω της δημιουργίας, της ακεραιότητας και της υπηρεσίας.

Η εργασία είναι τόπος πνευματικής ανάπτυξης. Ο χαρακτήρας του πιστού διαμορφώνεται μέσω της αφοσίωσης, υπευθυνότητας και εντιμότητας. Η ευσυνειδησία, η δικαιοσύνη και η ταπεινοφροσύνη είναι αρετές που καλλιεργούνται μέσα από την εργασία.

Ας μη ξεχνάμε πως η εργασία έχει και αιώνια διάσταση. Στη Β΄Κορ. 5:10, ο Παύλος μιλάει ότι θα υπάρξει θεία αξιολόγηση για το πώς κάθε πιστός εργάστηκε. Έτσι, η εργασία δεν είναι μάταιη αλλά έχει αποτύπωμα στην αιωνιότητα, εφόσον τελείται «ἐν Κυρίῳ».

Ο Lennox απορρίπτει τον διαχωρισμό «ιερού» και «κοσμικού» έργου επειδή η κλήση του Θεού περιλαμβάνει κάθε τίμια εργασία. Όλοι καλούνται να υπηρετήσουν τον Θεό μέσω του επαγγέλματός τους και η εκκλησία πρέπει να το αναγνωρίζει αυτό ως θεόπνευστη αποστολή του ανθρώπου στον κόσμο. Η εργασία, επομένως, είναι αφενός κοινωνική και ηθική ευθύνη, αφετέρου πράξη λατρείας και διαρκούς μεταμόρφωσης. Είναι πεδίο χάριτος όπου ο Θεός εργάζεται μέσα από τον άνθρωπο – και μέσω αυτής, ο πιστός μετέχει στο λυτρωτικό έργο της δημιουργίας.

[1]     John C. Lennox, A Good Return: Biblical Principles for Work, Wealth and Wisdom, Rosshire: Christian Focus Publications, 2023.

[2]     Βλ. δοκίμιό της «Why Work?», στο Dorothy L. Sayers: Letters to a Diminished Church: Passionate Arguments for the Relevance of Christian Doctrine, Nashville: Thomas Nelson, 2004, σ. 118-139.