Έχει η ψυχολογία αναθεωρήσει την έννοια του Θεού;

Ανακάλυψα πρόσφατα μια συνέντευξη που έδωσε ο καθηγητής ψυχολογίας Rudolf Seiss σε δημοσιογράφο στο Αμβούργο πριν από κάποια χρόνια. Την θεωρώ επίκαιρη.

Πως βλέπει ένας ψυχολόγος την διακήρυξη «Γνώρισα τον Θεό. Ο Ιησούς άλλαξε τη ζωή μου»;

Σήμερα πολλοί μιλούν για αλλαγή. Υπάρχει μια θεραπευτική κατεύθυνση, η οποία προσπαθεί με νέους τρόπους συμπεριφοράς να αλλάξει τον άνθρωπο. Δεν πιστεύω πως ο άνθρωπος αλλάζει κατ’ αυτόν τον τρόπο. Απλώς προσαρμόζεται. Στο βάθος όμως μένει ο ίδιος. Την μαρτυρία «ο Χριστός με άλλαξε» αντιλαμβάνομαι πλήρως. Πρόκειται για αλλαγή η οποία κατ’ αρχήν δε γίνεται στην εξωτερική συμπεριφορά, αλλά στον εσωτερικό άνθρωπο. Όταν δηλαδή καταλαβαίνει ο άνθρωπος πως ο ορίζοντας που αντιλαμβάνεται δια μέσω του νου δεν είναι το παν. Υπάρχει ένα πλατύ μέρος της συνείδησης που ξανοίγεται όταν ένας άνθρωπος έρχεται σε συνάντηση με τον Θεό.

Τι σημαίνει για σας «Θεός»;

Η ιδέα που εγώ έχω για τον Θεό είναι ότι μπορώ να επικοινωνήσω μαζί του προσωπικά. Αποκαλύφθηκε στους ανθρώπους δια του Γιού του, σε μορφή ανθρώπου. Επιπλέον, πιστεύω πως ο Θεός είναι η προσωποποιημένη Αγάπη, ότι δημιούργησε τον κόσμο, τον συντηρεί και ότι τελικά θα τον απελευθερώσει από το κακό – πράγμα που οι άνθρωποι δεν το μπορούν.

Η ιδέα περί προσωπικού Θεού δεν σχετίζεται με την αντίληψη που κανείς έχει για τον πατέρα του;

Πάντα στις πράξεις και στα λόγια μας εκφράζεται το προσωπικό μας παρελθόν, αυτά που μάθαμε ή και οι προσωπικές μας ωθήσεις. Όταν δύο πρόσωπα κάνουν το ίδιο πράγμα, δεν είναι αναγκαστικά το ίδιο. Ένας άνθρωπος μπορεί π.χ. να προσεύχεται στον Θεό. Το νιώθει αυτό σαν διάλογο με ένα ζωντανό πρόσωπο απέναντί του. Αυτό γίνεται χωρίς να συνδέει αυτομάτως παραστάσεις που του θυμίζουν τον ίδιο του τον πατέρα. Κάποιος άλλος μπορεί επίσης να προσεύχεται στον Θεό και να συνδέει κάποια συναισθήματα πού τρέφει για τον πατέρα του. Παρ’ όλα αυτά, και στη δεύτερη περίπτωση η προσευχή μπορεί να είναι γνήσια. Με την πάροδο του χρόνου και με την πνευματική πρόοδο εκείνος θα απελευθερώνεται σταδιακά από τις αντιλήψεις αυτές και τους όποιους μηχανισμούς των προεκτάσεών τους.

Υπάρχει επιστημονική απόδειξη για την ύπαρξη του Θεού;

Ο Ζίγκμουντ Φρόυντ ισχυριζόταν ότι η ψυχή έχει επίδραση στο σώμα. Πολλοί τον θεωρούσαν εξτρεμιστή επειδή με τις παροδικές του θεωρίες εγκατέλειπε τις αρχές της κλασσικής ιατρικής. Οι προτάσεις του δεν μπορούσαν να αποδειχτούν με ακρίβεια (ούτε σήμερα μπορούν), αλλά σήμερα καθένας μας ξέρει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ ψυχής και σώματος. Έτσι δεν μπορεί εύκολα να απορρίψει κανείς προτάσεις περί ύπαρξης του Θεού, απλώς επειδή μέχρι τώρα δεν μπόρεσαν να αποδειχτούν.

Πολλές φορές λέγεται ότι η πίστη στον Θεό δεν είναι παρά μια φυγή από την πραγματικότητα. Δεν έχουν αποδείξει ο Μαρξ και ο Φρόυντ πως η θρησκεία είναι το «όπιο του λαού» και η πίστη μια «αυταπάτη»;

Για τον Μαρξ δεν μπορώ να πω πολλά. Ξέρω όμως ότι ο ίδιος ο Μαρξ σήμερα έχει καταντήσει «όπιο» για κάποιους. Ο Φρόυντ έκανε την κριτική του πάνω σε μια θρησκευτικότητα, που στην ουσία δεν είναι παρά το προϊόν μιας καταπιεστικής αγωγής. Κι εγώ, μαζί με τον Φρόυντ,  αρνούμαι μια τέτοια θρησκευτικότητα. Αλλά την αγνή πίστη, την οποία ένας άνθρωπος πειραματίζεται και ζει, ο Φρόυντ δεν αρνήθηκε ποτέ. Απλώς διαπίστωσε πως δεν είχε τίποτα να πει γι’ αυτή. Η ψυχολογία δεν μπορεί να αποφανθεί για την μαρτυρία ενός ανθρώπου που διακηρύττει ότι ο Θεός ζει και που η ίδια η ζωή του το μαρτυρεί. Η ψυχολογία εργάζεται με μεθόδους που υπόκεινται στη λειτουργία του νου και κατ’ αυτό τον τρόπο κινείται στα όρια της αρμοδιότητας της διάνοιας.

Εσείς, γιατί πιστεύετε; Δεν υπάρχει αντίθεση ανάμεσα στην επιστημονική σκέψη και την πίστη;

Εδώ πρόκειται για δύο διαφορετικούς τρόπους ύπαρξης. Ο ένας δεν αποκλείει τον άλλο. Σαν καθηγητής ψυχολογίας εργάζομαι επιστημονικά. Από την άλλη πλευρά, πιστεύω στον Ιησού Χριστό και προσαρμόζω τη ζωή μου στη Βίβλο. Μπορώ να συνδυάσω και τα δύο, επειδή έχω καταλάβει το εξής: Επιστημονική εργασία αποτελεί μόνο ένα μέρος της ύπαρξής μου. Αυτό το μέρος δεν πρέπει να το θεωρώ απόλυτο επειδή θα έκανε τη ζωή μου μονομερή και φτωχή. Η απολυτοποίηση ενός μέρους, που δεν είναι παρά σχετικό, είναι ειδωλολατρία.

Πρόσφατα ήλθε να με δει ένας φοιτητής. Είχε προσωπικές δυσκολίες. Μου διηγήθηκε πως είχε πάει να συμβουλευτεί έναν ιεροκήρυκα, κι εκείνος άρχισε να τον συμβουλεύει ψυχολογικά. Ως ψυχολόγος δεν ήθελα να θίξω την συμβουλευτική μέθοδο του ιεροκήρυκα, αλλά συμβούλεψα τον νέο αυτό να δοκιμάσει την προσευχή. Έκπληκτος ο φοιτητής μου απάντησε: «Τι περίεργο! Ζητάω τη συμβουλή ενός ιεροκήρυκα και μου συστήνει την ψυχολογική μέθοδο. Έπειτα συμβουλεύομαι έναν ψυχολόγο και αυτός με προτρέπει να προσεύχομαι».

Αυτή η συνάντηση δείχνει, σε πιο κόσμο ζούμε. Το Ευαγγέλιο δεν κηρύττεται από εκείνους που θα έπρεπε. Νομίζω πως κατάλληλος για το κήρυγμα του Ευαγγελίου είναι αυτός που έχει πειραματιστεί την απελευθερωτική του δύναμη!

Ο Rudolf Seiss, είναι πρώην καθηγητής Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Κιέλου στη Γερμανία και συγγραφέας πολλών επιστημονικών βιβλίων.