Γιατί η διαμάχη γύρω από τον πάπυρο που αναφέρει ως παντρεμένο τον Ιησού είναι ανούσια

Αναδημοσιεύουμε ένα κείμενο του Κωστή Κοσμέα που πρωτοδημοσιεύτηκε στον ιστότοπο zoiagapis.gr:

Ένας μέχρι πριν 18 μήνες άγνωστος πάπυρος γραμμένος στα αρχαία κοπτικά είχε προκαλέσει την οργή της εκκλησίας αλλά και έντονες αντιπαραθέσεις στον χριστιανικό κόσμο. Ο πάπυρος ο οποίος ανήκει σε ιδιωτική συλλογή και δεν έχει μέγεθος μεγαλύτερο από αυτό μιας πιστωτικής κάρτας περιελάμβανε μια φράση που αποδίδεται στον Ιησού: «Ο Ιησούς τους είπε, ιδού η γυναίκα μου». «Ο Ιησούς παντρεμένος;» είχαν τότε γράψει όλα τα πρωτοσέλιδα.

H Κάρεν Κινγκ, καθηγήτρια στη Σχολή Θεολογίας του Χάρβαρντ, η οποία είχε τότε κάνει την εισήγηση, είχε δεχτεί πυρά και πολλοί θεολογικοί κύκλοι και το Βατικανό είχαν αμφισβητήσει την γνησιότητα του πάπυρου.

Σήμερα τα εργαστήρια επανέρχονται με τις έρευνες να έχουν ολοκληρωθεί. Τα αποτελέσματα των τεστ υποδεικνύουν ξεκάθαρα πως το αρχαίο αυτό τμήμα παπύρου που είχε ονομαστεί «Το Ευαγγέλιο της Μαγδαληνής» είναι αυθεντικό και χρονολογείται τoν 8o αιώνα μ.Χ. στην Αίγυπτο.

Τα επιπλέον τεστ που έγιναν ώστε να καταρρίψουν τους ισχυρισμούς πως ο πάπυρος ήταν πλαστός και πως ίσως  πολλά χρόνια αργότερα από την χρονολογία γραφής του κάποιος είχε αλλάξει το περιεχόμενό, βγήκαν επίσης αρνητικά. Δεν βρέθηκε κανένα ίχνος από μελάνι που να διαφέρει χρονολογικά από το σύνολο, αλλά και κανένα σημάδι που να αποδεικνύει κάποιου είδους επιτηδευμένης αλλοίωσης.

Αν και τα τεστ που θα εξασφάλιζαν 100% την γνησιότητα δεν μπορούν να γίνουν μιας και θα κατέστρεφαν το ευαίσθητο αυτό αρχαίο ντοκουμέντο, τόσο η καθηγήτρια Κάρεν Κινγκ όσο και η υπόλοιπη ερευνητική ομάδα που διεξήγαγε τα τεστ ισχυρίζονται πως για αυτούς είναι πια ξεκάθαρο το ζήτημα γνησιότητας.

Αυτό που η Κάρεν Κινγκ θέλησε να ξεκαθαρίσει είναι πως η ίδια και η επιστημονική ομάδα του Χάρβαρντ ποτέ δεν υποστήριξαν πως ο Ιησούς ήταν παντρεμένος, αλλά πως ο πάπυρος που γράφει κάτι τέτοιο είναι αυθεντικός. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και η ίδια, το ότι ένας πάπυρος έχει μια τέτοια αναφορά δεν σημαίνει πως είναι ιστορικό γεγονός αλλά υποδεικνύει ίσως ιστορικά την αντιμετώπιση και τις θεωρίες που από τότε είχαν αναπτυχθεί. Ακόμη και τώρα πάντως υπήρξαν κύκλοι που αντέδρασαν άμεσα και επιμένουν πως τα τεστ δεν είναι ακριβή και πως ο πάπυρος δεν είναι αυθεντικός.

Όλη την αντιπαράθεση τη θεωρούμε τελείως ανούσια και ειδικότερα από την πλευρά του χριστιανικού κόσμου, που έσπευσε αμέσως να οργιστεί. Πρώτον γιατί και ο πάπυρος να είναι αυθεντικός, που όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι είναι, αυτό δεν σημαίνει πως και ό,τι γράφει είναι αξιόπιστο.

Το πρόβλημα πίσω από αυτήν τη συζήτηση είναι η διάκριση μεταξύ αυθεντικού και αξιόπιστου στην Ιστορία. Αυθεντικό σημαίνει ότι ένα ιστορικό εύρημα είναι γνήσιο, προέρχεται δηλαδή πραγματικά από εκείνον στον οποίο το αποδίδουμε ή ότι δεν έχει υποστεί κάποιου είδους επιτηδευμένης αλλοίωσης. Αξιόπιστο από την άλλη πλευρά σημαίνει ότι αυτά που αναφέρει είναι αληθινά, ότι μπορούν δηλαδή να επιβεβαιωθούν ως ιστορικά γεγονότα και δεν είναι μέρη ενός μύθου ή της προϊστορίας, της εποχής εκείνης δηλαδή για την οποία δεν έχουμε γραπτές πηγές ή που αυτές οι μαρτυρίες δεν μας είναι κατανοητές. Η Θεογονία του Ησίοδου για παράδειγμα είναι ένα έργο αυθεντικό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και αξιόπιστο, πως ό,τι αναφέρει ανήκει στη σφαίρα της ιστορικής πραγματικότητας. Και το λεγόμενο «Ευαγγέλιο του Ιούδα» για παράδειγμα είναι αυθεντικό ή ο Αληθής Λόγος του Κέλσου (ένα έργο στο οποίο βασίζονται οι χριστιανοί απολογητές για να αποδείξουν την ιστορικότητα του Ιησού), ένα έργο το οποίο ανασυντάσσει ο Ωριγένης στα γραπτά του, αυτό δεν σημαίνει όμως πως ό,τι λένε είναι και αξιόπιστα. Ήδη από τα πρώτα χρόνια, οι Χριστιανοί διαφωνούσαν σχετικά με το αν ήταν καλύτερο να μην παντρεύεται κανείς. Αλλά ήταν πάνω από έναν αιώνα μετά το θάνατο του Ιησού πριν αρχίσουν να επικαλούνται την οικογενειακή κατάσταση του Ιησού προκειμένου να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Η τελευταία επισήμανση δηλαδή της Κάρεν Κινγκ τα λέει όλα. Και, δεύτερον, ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για έναν πάπυρο γραμμένο περίπου 800 χρόνια μετά! Σε κάθε περίπτωση όμως, ποιόν μπορούμε να θεωρήσουμε πιο αξιόπιστο; Έναν που ήταν αυτόπτης μάρτυρας ή έναν που έγραψε 800 χρόνια μετά;

Ο Κωστής Κοσμέας είναι μεταπτυχιακός φοιτητής Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας