13 Δεκεμβρίου 2017

Εκτιμώντας τις Αξίες που θεμελιώνουν την Κοινωνία μας

Ποιές είναι οι αξίες μας; Από πού πηγάζουν; Πώς δημιουργήθηκε αυτό που σήμερα θεωρούμε δυτική σκέψη;

Τα κύματα λαϊκισμού που παρατηρούμε τον τελευταίο καιρό έχουν οδηγήσει πολλούς – θρησκευόμενους και μη συμπολίτες μας στην Ευρώπη – σε πνευματική ενδοσκόπηση. Το να αποσαφηνίσει κανείς τι είναι αυτό που οι σύγχρονες κοινωνίες της Δύσης εκπροσωπούν σήμερα, προϋποθέτει την δυνατότητα να μπορεί να εξηγήσει ποιές είναι οι αξίες που τις καθορίζουν, π.χ. τι σημαίνουν έννοιες όπως εθνική ταυτότητα, δημοκρατία, αξιοπρέπεια, κράτος δικαίου, πρόνοια, καπιταλισμός, επιστήμη, ανθρώπινα δικαιώματα, ηθική. Από πού προέρχονται;

Ο βρετανός κοινωνικός αναλυτής και συγγραφέας Νικ Σπένσερ στο βιβλίο του "Η Εξέλιξη της Δύσης: Πώς ο Χριστιανισμός έχει διαμορφώσει τις αξίες μας" (2016) υποστηρίζει πως οι βαθύτερες αξίες της σύγχρονης, φιλελεύθερης και κοσμικής κοινωνίας έχουν τις ρίζες τους στον Χριστιανισμό. Μας φαίνεται ριζοσπαστική μια τέτοια διαπίστωση; Την τελευταία δεκαετία οι νέοι αθεϊστές δηλώνουν πως οι δημοφιλείς αξίες των δυτικών κοινωνιών αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα από τη θρησκεία και προέκυψαν όταν οι κοινωνίες τάχα απέρριψαν την "επιζήμια" επιρροή του Χριστιανισμού και επέτρεψαν στη δυτική σκέψη να δημιουργήσει τις σημερινές λαϊκές, χειραφετημένες κοινωνίες.

Αυτό όμως δεν αποτελεί ολόκληρη την αλήθεια, υποστηρίζει ο Σπένσερ. Οι αξίες των δυτικών κοινωνιών δεν γεννήθηκαν στα πλαίσια του Διαφωτισμού. Η μελέτη του βασίζεται σε πληθώρα ιστορικών, φιλολογικών και φιλοσοφικών πηγών, και αποδεικνύει ότι καθοριστικό ρόλο σ' αυτή την εξέλιξη είχε ο Χριστιανισμός. Αυτός αποτελεί τη βάση εννοιών όπως ο ανθρωπισμός, η κοσμική κοινωνία και – ναι, ώ ειρωνεία! – ο αθεϊσμός. Αυτό που πολλοί σήμερα θεωρούν αυτονόητο δικαίωμά τους, π.χ. την ισότητα όλων απέναντι στο νόμο ή την ελευθερία συνείδησης, έχει τις απώτερες ρίζες του όχι τόσο στα γραπτά ενός Βολταίρου, ούτε στο Ρωμαϊκό Δίκαιο, αλλά στην παλαιοχριστιανική ιδέα περί αξιοπρέπειας του ανθρώπου στα μάτια του Θεού. Μπορεί η πορεία της Εκκλησίας στη διάρκεια των τελευταίων είκοσι αιώνων να μην ήταν και τόσο τιμητική γι' αυτήν, όμως οι έννοιες που εκείνη μετέφερε στις κοινωνίες της επιρροής της είναι αυθεντικές και ποικιλοτρόπως χρήσιμες. Είναι οι χριστιανικές ιδέες που οδήγησαν στη δημιουργία του κράτους πρόνοιας, καθώς και όσον αφορά την επιστημονική σκέψη ο Σπένσερ θεωρεί τις σχέσεις Επιστήμης και Πίστης πολύ πιο συμβιωτικές από ό, τι μπορεί να υποθέσει κανείς.

Τέτοιου είδους θέματα δεν έχουν μόνο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον: Παραβλέποντας την χριστιανική βάση στην οποία στηρίζονται οι βαθύτερες αξίες μας, καθιστά δύσκολο το εγχείρημα υπεράσπισής τους σε μια κοινωνία που συνεχώς απομακρύνεται από τον Θεό και τον Λόγο Του. Πρέπει λοιπόν να αποτινάξουμε τη συλλογική αμνησία που χαρακτηρίζει τη σημερινή σκέψη όσον αφορά τον κεντρικό ρόλο του Χριστιανισμού στην εξέλιξη του δυτικού κοινωνικού μοντέλου.

Δεν υπάρχουν σχόλια: